U wilt een interview? Dat kan!
Een journalistieke training in oostelijk Turkije kan tot verrassingen leiden. We zijn voor Press Now bezig met een workshop ‘Creative News Making’ in een skihotel in de regio Kars, tegen de grens met Armenië. Buiten ligt geen sneeuw, binnen zit ik aan tafel met vier middelbare, besnorde heren in pakken. Ze zijn eigenaar van of schrijven voor lokale kranten. De oplage komt meestal niet boven de duizend stuks, toch zijn de kranten gratis. Hoe betalen ze dat?
De deelnemers aan de training in Kars.
Ik vertel over wat je met een onderwerp kunt doen: invalshoeken, bronnen, hoor en wederhoor, noem maar op. Niets aan de hand. Dan opeens komt het. Een van de mannen wijst op een interview met een fabrieksdirecteur in zijn krant. ‘Die man heeft natuurlijk wel betaald voor dit artikel’.
Ik hoor mezelf oprecht verbaasd zeggen: oh? Mijn collega, die is opgegroeid in Turkije, begint zachtjes te lachen. De heren leggen het kraakheldere systeem uit: wie graag in de krant wil staan, is welkom, maar daar zit wel een prijskaartje aan vast. Terwijl ik luister, denk ik: het wordt een leerzame training.
Na twee dagen training is het systeem duidelijk: de regionale pers in Turkije leeft vrijwel geheel op kosten van de overheid en is dus onvrij. Het probleem is dat de kranten nauwelijks lokale adverteerders kunnen vinden. En als ze geld vragen voor de krant, verkoopt die niet, zo zegt men.
De enige bron van inkomsten is het geld dat ze krijgen voor de officiële mededelingen van de overheid. Dat betekent dat ze geen kritische stukken over de lokale bestuurders kunnen schrijven, want dan zijn de inkomsten weg. Wat blijft er dan nog over? Af en toe geld vragen voor een interview met een lokale ondernemer of een andere ijdele en vermogende figuur.
Wie de krant hier open slaat, krijgt sterk de indruk dat in oostelijk Turkije alleen middelbare, besnorde mannen in driedelig pak wonen. Vrouwen, kinderen, gewone mensen zie je zelden op foto’s. De media worden beheerst door lokale politici en directeuren. Daar zit je dan, als West-Europese trainer, met je verhaal over civiele journalistiek: schrijven vanuit het perspectief van de gewone burger. Die telt hier niet mee.
Het grootste probleem is dat veel van deze lokale kranten zijn opgericht door drukkers of kantoorboekhandelaren die uit zijn op het overheidsgeld. Als de Turkse staat het lokale krantje sponsort, dan begin je er toch een? De overheid tevreden, de ondernemer ook. En de gewone burger? Die kijkt tv.
Robert Slagt
oktober 23rd, 2008 at 13:45
Hi Robbie,
leuk en informatief stuk. Maakt de krantenwereld in oost-turkije meteen duidelijk. Mijn vraag is : als dit de situatie is wat doet Press Now daar dan en wat zou je er aan kunnen doen. Deze kranten verdwijnen als ze kritisch opereren. lastig hoor.
november 4th, 2008 at 13:28
Dag Rob,
Ik wil graag een interview op uw blog, hoeveel kost mij dat?
Fijn stuk, dit laat nogmaals zien hoe ons werk in deze landen van belang is. Al is het maar op lange termijn.
Koen G
november 12th, 2008 at 17:59
Dag Robert & Jules,
Deze situatie is in Turkije inderdaad niet ongebruikelijk en laat ook direct de noodzaak zien van investeren in onafhankelijke pers in dit land. Trainingen zoals deze zijn een eerste stap daarin. Bewustwording van het bestaan van andere vormen van journalistiek en het aanleren daarvan zijn onmisbaar om uit dit patroon van berichtgeving te ontsnappen. Natuurlijk is een enkele training niet voldoende om een geheel systeem van afhankelijke journalistiek op betaling af te schaffen. Daarom steunt Press Now ook verschillende voorbeelden in Turkije van compleet onafhankelijke journalistiek zoals Bianet, vrouwenkrant Kazete, lokale radiostation Demokrat Radyo. Deze mensen die het belang inzien van onafhankelijke berichtgeving die gericht is op democratisering kunnen nu nog niet zonder steun van ons of andere donoren opereren, maar hopelijk kunnen zij in de toekomst door het ontstaan van een markt van lezers en adverteerders een waar marktaandeel van onafhankelijke pers creëren.